Jak wybierać nowy telewizor

Wymiana telewizora w domu nie zdarza się zbyt często. Wybór nowego odbiornika TV jest obecnie o wiele bardziej skomplikowany niż kiedykolwiek wcześniej. Aktualnie mamy nie tylko dostęp do wielu programów TV, ale niektóre z nich różnią się parametrami technicznymi od pozostałych. Ponadto odbiornik TV to dziś także centrum multimedialnej rozrywki, które powinno być zdolne do współpracy z wieloma urządzeniami zewnętrznymi takimi jak PC, konsola do gier, kino domowe, kamkorder czy cyfrowy aparat fotograficzny. Tak więc, z jednej strony mamy do czynienia z mnogością standardów połączeń, formatów danych, a z drugiej z bogatą oferta rynkową obejmującą różne formaty, rozdzielczości i rozmiary obrazu.

Rodzaje ekranów telewizyjnych

Podobnie jak w innych krajach, Polacy kupują coraz mniej telewizorów z kineskopem (CRT) na korzyść płaskich ekranów panelowych – ciekłokrystalicznych i plazmowych. Wyraźną mniejszość stanowią odbiorniki z ekranem projekcyjnym, które są tańsze od paneli oraz projektory multimedialne, które nie są przedmiotem tego opisu.

Kineskop (ang. Cathode-Ray Tube – CRT) - a obecnie tylko kineskop kolorowy (ang. Colour Picture Tube – CPT) - występuje jeszcze w odbiornikach najtańszych o przekątnych ekranu od 14 do 32 cali zarówno o formacie 4:3 jak i 16:9. Daje jasny i kontrastowy obraz, który można oglądać w szerokim zakresie kątów obserwacji bez utraty jakości. Jego poważną wadą jest ciężar i głębokość, która ostatnio uległa zmniejszeniu o ok. 30% w konstrukcjach slim. Ograniczona jest również rozdzielczość obrazu predestynująca kineskop raczej dla telewizji o standardowej rozdzielczości. Ponadto najtańsze modele nie mają już maski inwarowej tylko stalową, co objawia się tzw. powidokiem – powolnym zanikaniem długo wyświetlanych jasnych obszarów.

Panel PDP (ang. Plasma Display Panel – PDP) występuje w odbiornikach o przekątnych powyżej 37 cali (największe ok. 100 cali) i tylko w formacie 16:9. Charakteryzuje się znakomitymi parametrami obrazu, ale podlega efektowi pamięci (wypalanie długo wyświetlanego stałego obrazu) i pobiera najwięcej energii.

Panel LCD (ang. Liquid Crystal Display – LCD) występuje w odbiornikach i monitorach o przekątnych od 15 do 60 cali (największe ok. 100 cali) w formatach 4:3 (do 20 cali) i 16:9 w większych rozmiarach. Obecnie obserwuje się bardzo szybki postęp w rozwoju tej konstrukcji w zakresie poprawy jaskrawości, kontrastu, kąta obserwacji i czasu reakcji. Jego zalety to duża trwałość, brak efektu pamięci stałego obrazu i najniższy pobór energii. Natomiast wadą jest brak głębokiej czerni widoczny przy braku oświetlenia zewnętrznego.

Tylna projekcja (ang. Rear Projection) występuje w odbiornikach o przekątnych ekranu od 42 do 72 cali zarówno w formacie 4:3 jak i 16:9. Źródłem światła jest silna lampa chłodzona wentylatorem osiągająca pełną wydajność po ok. 1 minucie od włączenia. Wymaga więcej miejsca niż odbiorniki z ekranem panelowym, ale mniej niż z kineskopem. Ma najmniejszy w porównaniu z innymi rozwiązaniami kąt obserwacji. Jakość obrazu i pobór energii zależą od zastosowanego rozwiązania. Obecnie stosuje się trzy techniki rzucania obrazu z tyłu na półprzezroczysty ekran:

• Mikrolusterkową (ang. Digital Light Processing – DLP) – jest to wynalazek firmy Texas Instruments polegający na tworzeniu obrazu przez miniaturowy układ scalony zawierający matrycę składającą się z milionów obracających się mikrolusterek odbijających światło lampy, przed którą umieszcza się filtr barw podstawowych.
• LCD – polega na umieszczeniu na drodze światła lampy tzw. luster dichroicznych rozszczepiających wiązkę światła białego na trzy kolory podstawowe. Następnie każda wiązka przechodzi przez własny mikroekran LCD, a potem trzy wiązki są łączone w jedną i skupiane na ekranie przez zestaw soczewek.
• LCoS (ang. Liquid Cristal on Silicon) – jest to najnowsza technika mikroobrazowa wykorzystująca zarówno przepuszczanie światła przez panel LCD jak i odbijanie światła. Sercem urządzenia jest miniaturowy układ scalony o złożonej strukturze wielowarstwowej. Zasadniczą różnicą w stosunku do zwykłej techniki LCD jest to, że światło przechodzi dwukrotnie przez mikroekran LCD odbijając się w dolnej lustrzanej warstwie. Rozwiązanie firmy JVC nosi nazwę D-ILA i HD-ILA, a Sony SXRD.
• CRT – zawiera jedną lub trzy niewielkie lampy kineskopowe, których światło jest skupiane na ekranie przez zestaw soczewek.

Jak z powyższego wyliczenia widać, każda technika ma swoje wady i zalety. Np. trwałość ekranu z luminoforem (CRT, PDP) zależy od trwałości samego luminoforu, natomiast w pozostałych przypadkach zależy od trwałości źródła światła (lampy), którą można wymienić za ułamek kosztów całego wyświetlacza. Kineskopy dają najlepszą reprodukcję kolorów w szerokim zakresie kąta obserwacji oraz zmiękczają krawędzie obiektów na obrazie, co zmniejsza widoczność tzw. artefaktów kompresji MPEG, ale za to są ciężkie i głębokie. Nie obsługują również trybów wysokiej rozdzielczości.

Format i rozdzielczość ekranu

Rozdzielczość ekranu ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia realizmu reprodukcji odbieranych obrazów. Oglądany obraz nigdy nie będzie miał wyższej rozdzielczości niż ekran, na którym został wyświetlony. Dlatego wybierając nowy telewizor należy określić, z jakich źródeł sygnału będziemy korzystać obecnie i w najbliższej przyszłości. W tej chwili większość dostępnych programów telewizyjnych jest dostępna w standardowej rozdzielczości (SDTV) w formacie 4:3. Część audycji i reklam już jest emitowanych w formacie panoramicznym, wyświetlanym na tradycyjnym odbiorniku w formacie „Letterbox” z czarnymi marginesami na górze i u dołu ekranu. Większość płyt DVD zawiera materiał w tym samym formacie i rozdzielczości. Niektóre filmy panoramiczne są zapisane w formacie „Anamorphic video” czyli „ściśnięte” do formatu 4:3 w celu przywrócenia oryginalnych proporcji na ekranie panoramicznym. Telewizja wysokiej rozdzielczości raczkuje – pierwsze programy dopiero pojawiają się na płatnych platformach cyfrowych. Także dostępność nośników z zapisanym materiałem HDTV jest mocno ograniczona – trwa „wojna standardów” pomiędzy dwoma systemami zapisu Blu-ray i HD-DVD. W rezultacie oferta płyt i odtwarzaczy jest skromna i kosztowna.

Telewizor można również wykorzystywać jako monitor do komputera lub konsoli do gier. Np. PlayStation 3 obsługuje wszystkie rozdzielczości z 1080p włącznie. Jednak decydując się dziś na odbiornik z ekranem panoramicznym musimy się liczyć z tym, że większość programów będzie wyświetlana albo z pionowymi marginesami z obu boków ekranu (Pillarbox), co jest niedopuszczalne dla ekranów z luminoforem, albo będzie rozciągnięta do pełnego ekranu, co powoduje utratę oryginalnych proporcji i bywa irytujące do oglądania.

Obecnie na rynku można znaleźć telewizory o następujących formatach i rozdzielczościach ekranu:

• 4:3 SDTV (720x576) w większości z CRT, czasami z LCD,
• 16:9 EDTV z CRT, czasami RP,
• 16:9 HDTV (1366x768p i 1920x1080i) wszystkie z wyj. CRT; ze znaczkiem HD Ready,
• 16:9 HDTV (1920x1080p) wszystkie z wyjątkiem CRT, oznaczane jako Full HD lub HDTV 1080p.

Ponieważ większość dostępnych źródeł sygnału telewizyjnego pracuje w rozdzielczości SDTV, więc każdy telewizor z panoramicznym ekranem o wysokiej rozdzielczości zawiera specjalne układy elektroniczne polepszające subiektywne wrażenie jakości wyświetlanego obrazu. Noszą one różne fabryczne nazwy jak: CTI, LTI, DNR, SVM, Pixel Plus, INVATEK Engine, 3D DNR, 3D MADI, DLTI, DCTI, DLC, STC, BWS, PMR, PURE Drive 2HD, Direct Colour Filter 2, i-CLEAR Drive, DRE, MPEG NR, Pure Cinema, PIP, PAP i wiele innych. Tak naprawdę tylko te firmowe rozwiązania stanowią o różnicy w ofercie rynkowej, ponieważ liczba producentów paneli ekranowych jest bardzo niewielka.

Wybór rozmiaru ekranu i miejsca dla telewizora

Nowy telewizor najczęściej zajmuje miejsce starego odbiornika, chociaż kupując telewizor z ekranem panelowym można pokusić się o zawieszenie go na ścianie. Przy wyborze miejsca należy kierować się wskazówkami podanymi w artykule: „Ustawienie telewizora w pokoju”. Tamże można znaleźć metodę określania odległości widza od ekranu, co pozwoli na ustalenie optymalnych rozmiarów ekranu.

Dla telewizorów tradycyjnych z ekranem 4:3 i rozdzielczością standardową, odległość widza od ekranu powinna się zawierać pomiędzy cztero- a pięciokrotnością jego przekątnej. Dla typowej odległości 2,5-3 m daje to przekątną 25 cali.

Wybierając ekran o wysokiej rozdzielczości powinniśmy tak dobrać jego rozmiar, aby można go było oglądać z odległości zależnej od rozdzielczości wyświetlanego obrazu: mniejszej dla HDTV, a większej dla SDTV. Dla przeciętnych rozmiarów pokoju w naszych mieszkaniach ta odległość zwykle nie przekracza 2,5 – 3 m. Dla tego przedziału otrzymuje się przeciętną wartość przekątnej 37 cali w formacie 16:9. Z tego wynikają następujące odległości dla różnych rozdzielczości pionowej obrazu:

• SDTV dla N = 576 linii, od 3-3,9 m,
• HDTV dla N = 720 linii, od 2,3 do 2,8 m,
• HDTV dla N = 1080 linii, od 1,6 do 1,9 m.

Dźwięk w telewizji

Jak wiadomo, fonia w telewizji nie odznacza się wyjątkową jakością. Najczęściej jest nadawana jednokanałowo (monofonicznie), po wprowadzeniu systemu NICAM również stereofonicznie i (niektóre filmy) z efektami dookólnymi. Jednak pełnię wrażeń związanymi z efektami dźwięku dookólnego zapewni tylko kino domowe. Odbiorniki telewizyjne mają swoje głośniki zapewniające dźwięk stereofoniczny, ale jego jakość i moc są ograniczone przez pozostałe układy telewizora i najczęściej nie przekraczają 20 W na kanał.

Wyposażenie w złącza

O funkcjonalności telewizora decyduje – oprócz parametrów ekranu – wyposażenie w złącza wejściowe i wyjściowe. To ta część odbiornika przesądza, czy może on pełnić rolę domowego centrum multimedialnej rozrywki. Listę urządzeń współpracujących z naszym nowym telewizorem należy ustalić jeszcze przed dokonaniem ostatecznego wyboru modelu.

Poniższa fotografia pokazuje zestaw złącz telewizora plazmowego 42 cale produkcji firmy Philips. 

Jakość i prostota obsługi

Nawet najlepsze parametry techniczne urządzenia nigdy nie zrekompensują braków po stronie obsługi, na którą składa się prosta i przejrzysta instrukcja obsługi napisana w poprawnej polszczyźnie, logicznie i czytelnie zaprojektowane polskojęzyczne menu ekranowe (ang. On Screen Display – OSD) i ergonomiczny nadajnik zdalnego sterowania potocznie zwany pilotem.

Najważniejsza jest jakość konstrukcji i wykonania pilota. Dobrze zaprojektowany i wykonany pilot powinien mieć ergonomiczny kształt z logicznie pogrupowanymi i oznaczonymi przyciskami, na które łatwo trafić nawet bez patrzenia na klawiaturę.

Cena

Cena zależy od rozmiarów i rodzaju ekranu, liczby złącz i mocy fonii oraz marki wyrobu. W tej chwili najtańsze są odbiorniki wyposażone w kineskopy, których produkcja systematycznie spada. Najdroższe są odbiorniki z panelami plazmowymi. Ale panele PDP i LCD również tanieją, pomimo wzrastającej rozdzielczości. 1080p powoli staje się dominującym standardem na rynku.